Đừng xem thường sự nghiêm trọng của căn bệnh zona thần kinh
1. Thế nào là zona (zôna hay zôna thần kinh)
zona thần kinh (zôna hay zôna thần kinh) là dạng tái hoạt động của virut varicella zoster, tức bệnh trái rạ. Thường thì người bệnh trước kia truyền trái rạ khi còn không lớn rồi lành bệnh nhưng virut không bị tiêu diệt mà ẩn vào trong tế bào thần kinh. Sau một thời gian dài, có khi hằng mấy chục năm, virut sẽ quay trở lại thành bệnh zona. Virut sẽ lây lan theo dây thần kinh rồi bộc phát ở trên da tương ứng với khu vực của dây thần kinh. Động lực khiến virut tái hoạt sau nhiều năm tiềm ẩn vẫn chưa được chuẩn đoán .
Bệnh zona thần kinh.
biểu hiện của bệnh là ban đỏ, biến chuyển thành mụn nước với cảm giác ngứa, nóng và rát. Khoảng hai đến bốn tuần sau thì lành da nhưng cảm giác đau nóng có khả năng kéo dài khá lâu.
>>> Tìm hiểu thêm: bệnh ngứa
Tỷ lệ người mắc bệnh zona mỗi năm là 1,2 - 3,4 ca mỗi 1.000 người . Con số này tăng lên 3,9 - 11,8 đối với người trên 65 tuổi.
2. Hiện tượng của bệnh zona thần kinh
Lâm sàng: Trước khi tổn thương mọc 2-3 ngày thường có cảm giác báo hiệu như: rát dấm dứt, đau vùng sắp mọc tổn thương kèm theo dấu hiệu toàn thân ít hoặc nhiều như căng thẳng, , đau đầu... Hạch ngoại vi lân cận có khả năng sưng và đau.
+ Vị trí : thường khu trú tập trung ở những vị trí đặc biệt và chỉ có một bên của thân thể dọc theo những đường dây thần kinh , nhưng cá biệt có thể bị cả hai bên hay lây truyền toả.
+ Tổn thương cơ bản : thường bắt đầu là một vài mảng đỏ, nề nhẹ, gờ cao hơn mặt da, hình tròn, bầu dục lần lượt nổi dọc dây thần kinh , rải rác hoặc khóm lại thành dải , thành vệt, sau 1-2 giờ trên mảng đỏ xuất hiện các mụn nước chứa dịch trong, căng khó vỡ, một số mụn nước tập trung thành khóm ( như chùm nho), về sau đục, vỡ, xẹp để lại sẹo ( nếu lan siêu vi ). Trước hoặc cùng với mọc có hại ở da thường nổi hạch sưng và đau ở vùng tương ứng và là dấu hiệu quan trọng để xác định .
3. Nguyên nhân gây bệnh
Siêu khuẩn varicella zoster là thủ phạm tạo ra bệnh thủy đậu và zona. căn bản , khi cơ thể tiếp xúc với một số vi trùng , nó lây lan rộng gây loét, ngứa gọi là bệnh thủy đậu. Sau đó chúng đi vào trong một vài tế bào thần kinh, hiện diện trở lại sau một số năm thậm chí hàng chục năm sau, gây cho bệnh zona.
Bệnh zona thần kinh rất dễ chẩn đoán . Chỉ cần phải dựa vào một vài hội chứng là có khả năng nhận ra bệnh. Thông thường, những mụn nước thường đóng vảy trong khoảng từ 7-10 ngày, và tận gốc biến mất trong khoảng từ 2-4 tuần. Ở một số cơ thể khỏe mạnh, một vài mụn thường không để lại sẹo, đau đớn và ngứa sẽ biến mất sau vài tuần hoặc vài tháng. Nhưng các thân thể có hệ miễn dịch suy yếu, một vài mụn nước sẽ tiến triển khó lành.
Ở các cơ thể lớn tuổi, bệnh zona thần kinh có thể gây đau đớn kéo dài trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm sau khi bệnh đã được chữa lành. một số đau đớn này bởi vì thần kinh gặp phải hậu quả , được gọi là đau dây thần kinh sau zona. Có thân thể cảm nhìn ra ngứa khủng khiếp ở khu vực từng dính phát ban. Trong trường hợp nặng, đau hoặc ngứa có nguy cơ gây cho mất ngủ, giảm cân hoặc trầm cảm.
Ngoài ra , nếu zona lộ diện xung quanh mắt hay trán, nó có thể gây nhiễm trùng mắt thậm chí gây mù. Nếu zona xâm nhập vào tai, thính giác có nguy cơ gặp phải kém. Trong tình huống hiếm hoi, zona có khả năng tấn công vào não hoặc tủy sống. có khả năng tránh một vài biến chứng bằng cách điều trị bệnh zona càng sớm càng tốt.
4. Điều điều trị ra sao
Nếu trên mặt đau rát và các mụn nước trên da, cần phải đến một số Phong kham chuyen khoa da lieu để được kiểm tra và điều trị càng sớm, hiệu quả càng tốt. Trong trường hợp có zona thần kinh ở mắt, cần đến một số thầy thuốc chuyên khoa mắt để phòng ngừa nguy cơ mù mắt.
chữa bệnh bao gồm 2 giai đoạn : chữa trị thời kì cấp và thời gian đau sau zona.
thời kì cấp :
- Thuốc giảm đau:
- Efferalgan codein (paracetamol + codein) 500mg x 3 - 4 lần/ngày, là loại thuốc sủi bọt, có tác dụng giảm đau mạnh. Chống khuyên tôi trong trường hợp dị ứng với thành phần của thuốc, suy gan - thận.
Hoặc thuốc giảm đau chống viêm nhiễm không corticoid như aspirin 1.000mg x 2lần/ngày, uống sau ăn no. Chống yêu cầu trong tình huống loét dạ dày - tá tràng, dị ứng với thành phần của thuốc.
- Corticoid (prednisolon): Liều 1mg/kg/ngày x 3 ngày đầu, sau đó giảm dần (giảm 10mg mỗi 3 ngày) rồi ngừng, thường uống trong vòng 15 ngày. Chống chỉ định trong tình huống có mẫn cảm với thuốc. Thận trọng cho thân thể bệnh loãng xương, loét dạ dày - tá tràng, tiểu đường, tăng huyết áp, suy tim, trẻ em đang lớn . Tác dụng không mong muốn: mất ngủ, thần kinh dễ dính kích động, đục thể thủy tinh, glôcôm, phù, tăng huyết áp, loét dạ dày - tá tràng, loét thực quản, viêm nhiễm tụy...
- Thuốc kháng virut (acyclovir, famyclovir...): viên nén 200mg, 400mg, 800mg. Liều 800mg x 5 lần/ngày, mỗi lần cách nhau 4 giờ. thời kì điều trị từ 5-7 ngày. Thuốc được sử dụng ngay khi bệnh mới bị hoặc khi có mụn nước lộ diện . Thuốc có tác dụng làm giảm cường độ và thời kì đau sau zona, càng điều trị sớm công hiệu càng cao. Chống chỉ định trong trường hợp có mẫn cảm với thuốc. Tác dụng không mong muốn: buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng, nhức đầu. Thận trọng trong trường hợp có bầu và cho con bú.
- Thuốc bôi tại chỗ: trong cấp độ mụn nước hiện diện , vệ sinh nơi nguy hiểm sạch sẽ, mặc quần áo sạch sẽ thoáng mát phòng tránh bội lan . Khi mụn nước vỡ, có khả năng chấm bằng thuốc xanh metylen.
Hơn thế có thể dùng bổ xung thuốc kháng histamin (chlorpheniramine...), thuốc không có tác dụng chống virut nhưng có tác dụng làm giảm ngứa tại nơi có hại và an thần nhẹ.
giai đoạn đau sau zona:
- Amitriptylin: viên nén 25mg, liều từ 25-75mg/ngày chia 2 lần. Lúc đầu dùng liều thấp sau tăng dần. Thuốc có tác dụng tốt trong trường hợp đau rát bỏng, đau như xé. tác dụng phụ : hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, lú lẫn, khô miệng, run, táo bón, bí giải , tăng cân. Chống yêu cầu : glôcôm góc đóng, u tuyến tiền liệt, loạn nhịp tim, rối loạn dẫn lây , động kinh, có em bé .
Trong trường hợp đau từng cơn, đau như dao đâm, đau nhói hoặc co cơ hay máy cơ... có khả năng sử dụng một vài thuốc sau với liều thấp sau đó tăng dần tới liều tác dụng:
- Carbamazepin (tegretol): viên nén 200mg, liều lượng từ 400- 1.200mg/ngày. Tác dụng không mong muốn: chóng mặt, buồn nôn lúc khởi đầu chữa trị (hạn chế bằng phương hướng tăng dần liều); hiện tượng tiền đình đái não hoặc lú lẫn do quá liều; giảm nhẹ bạch cầu trung tính; bất ổn dẫn lan tim; phản ứng đặc ứng (lây lan độc da, viêm gan, thiểu sản tủy xương). Chống khuyên tôi : Bloc nhĩ - thất (nhịp tim không nhanh ).
- Clorazepam (rivotril): viên nén 2mg, liều từ 1-4mg/ngày. Tác dụng không mong muốn: ngủ gà, giảm trí nhớ (ở người già). Chống yêu cầu trong tình huống mẫn cảm với thuốc.
- Gabapentin (neurontin): viên nén 300mg, liều từ 900mg-2.000mg/ngày. Tác dụng không mong muốn: ngủ gà, đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, đi loạng choạng, run. Chống yêu cầu trong trường hợp có thai nhi hoặc cho con bú, dị ứng với thành phần của thuốc.
Thuốc bôi tại chỗ: voltarel gel, aspirin gel... trong vòng 4 tuần.
- Vitamin nhóm B, C, E...
